Eén van de vroegst bekende tekeningen uit 1755 van de buitenkant van de Kanselarij aan de Turfmarkt te Leeuwarden. De 3e foto laat het interieur zien in 1645 (bron: Beeldbank Historisch Centrum Leeuwarden).
Symbool van Spaanse macht
De Kanselarij werd in 1571 gebouwd als Hof van Friesland, in opdacht van de Spaanse landheer Filips II. Met de stadhouder vormde het Hof het hoogste bestuurlijke en juridische overheidsorgaan, dat het gewest Friesland bestuurde namens het centrale gezag in Brussel. Het indrukwekkende gebouw moest de macht en grootsheid van de Spaanse landheer uitstralen en daarmee de Friezen imponeren. De Kanselarij stond aan de Turfmarkt waar toen nog een gracht was, die in 1894 werd gedempt.
Geldgebrek zorgde ervoor dat de Kanselarij nooit werd afgebouwd. Want de bedoeling was dat het een symmetrisch gebouw zou worden, met het rijkversierde bordes met trap in het midden. Maar de bouw viel samen met het begin van de Opstand, die Filips II heel veel geld kostte.
Het gebouw is in gotische stijl opgetrokken met renaissance elementen bij de ingang. Bovenop de trapvormige gevel stond oorspronkelijk een beeld van Karel V, de vader van Filips II. Maar bij een restauratie is dit vervangen door een beeld met een pauselijke tiara. De andere acht beelden zijn vrouwenfiguren die met attributen verschillende deugden verbeelden. Boven de ingang is een gedenksteen met een Latijnse tekst, die begint met: In het jaar des Heren 1571 op 7 november, tijdens de regering van de edele Filips katholieke koning der Spanjaarden en heer van Friesland.
De Opstand
Toen de stad Leeuwarden zich in 1580 bij de Opstand aansloot vond er een staatsgreep plaats. Het Spaanse gezag werd vervangen door zelfbestuur van de Friezen. De rechterlijke macht bleef in de Kanselarij, maar de politiek-bestuurlijke macht werd uitgevoerd door Gedeputeerde Staten, die in het naastgelegen Landschapshuis zetelde.
Op het bordes kwamen toen leeuwen met wapenschilden van de vier kwartieren in Friesland, die elk drie raadsheren in het Hof benoemden: Oostergo, Westergo, Zevenwouden en de Elf Steden.
