Vanaf 1568 rebelleerde een groot deel van de Nederlandse gewesten tegen hun toenmalige landsheer de Spaanse koning Filips II. Deze strijd voor meer staatkundige en godsdienstige vrijheid, samenhangend met het opkomende protestantisme, verwierf onder de benaming Nederlandse Opstand / De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) een plek in de wereldgeschiedenis.
In 1579 verenigden zich een aantal gewesten, waaronder Friesland, in de Unie van Utrecht en legden daarmee één van de fundamenten voor de latere Republiek der Verenigde Nederlanden. De onafhankelijkheid van deze soevereine staten werd twee jaar later officieel bekrachtigd door het Placcaet van Verlatinghe, waarbij Filips II formeel werd afgezworen als landsheer. Een van de maatregelen die de gewesten in 1580 namen, was het onteigenen van de katholieke kloosters.
Veel katholieken, die trouw wilden blijven aan de Spaanse koning en aan hun eigen eredienst, voelden zich niet meer thuis in het nu protestantse Friesland. Vrijwillig en gedwongen verlieten zij hun dorpen en steden en vertrokken naar Groningen en Oost-Friesland.
De namen van deze uitgewekenen zijn rond 1584 door Hotzo Aecxma, vroeger pastoor te Wolsum, en daarna te Noorddijk bij Groningen vastgelegd in de Conscriptio Exulum Frisia.
Het is het oudste wapenboek van Friesland en van grote waarde voor heraldisch en genealogisch onderzoek in onze provincie.
Hij omschreef het boek als volgt: “Dit boeck is genoemt Conscriptio Exulum Frisiae, concipierende allen den namen van den uutgewekenen van Vrieslant; die om den Catol., Appostol. ende Romscher Religie en mede om den obedientie (gehoorzaamheid) ende getrouvicheyt van Conl. Majt. van Hispanien, onsen erfllijcken Here van Vrieslandt, sijn uut hoer vaderslant, (van Sijner Mats. rebellen ende adversanten (tegenstanders) verdreven, verjaecht, gebannen ende mede gevluchtet.”
Het gaat om bijna 680 namen. Een deel daarvan is door Regnerus van Solckema, versierd met geslachtswapens. Ze zijn gerubriceerd over de toenmalige elf Friese steden en dertig grietenijen. De vluchtelingennamen zijn aangevuld met informatie over bijv. hun beroepen en woonplaatsen. Al bladerend door de lijsten komen we veel pastoors, kloosterlingen en soldaten tegen.
