Inschrijving van René Descartes bij Universiteit van Franeker (1629)

Bron

‘Cogito ergo Sum’ oftewel ‘Ik denk dus ik ben’. Deze woorden vormden de kern van Descartes’ standpunt over de Methodische twijfel. René Descartes (1596-1650) ontwikkelde zich tot een bekend filosoof en wiskundige. Hij keerde zich af van Aristoteles en legde de basis voor het rationalisme. Binnen het rationalisme lag de nadruk op de rede oftewel het verstand. Hij werd hiermee één van de centrale figuren binnen de wetenschappelijke revolutie.

Om kennis op te doen woonde de geboren Fransman Descartes het grootste gedeelte van zijn leven buiten zijn vaderland. Zo kwam hij in 1618 voor het eerst naar de Republiek waar hij dienst nam in het Staatse leger. In deze diensttijd kwam hij bij de vestingbouw in aanraking met de wiskunde. Eén jaar later verliet hij de Republiek voor een baan in het Beierse leger tijdens de Dertigjarige oorlog. In 1628 keerde Descartes voor langere tijd terug.

In april 1629 schreef Descartes zich in aan de universiteit van Franeker, onder de schuilnaam Renatus des Cartes. Deze naam kwam voor in een bij Tresoar bewaard Rectorsalbum van de universiteit. Bij zijn inschrijving werd vermeld dat hij afkomstig was uit Gallus (Frankrijk) en dat hij zich aanmeldde als student aan de faculteit der Wijsbegeerte. Afgezien van zijn verblijfplaatsen was er niet veel bekend over zijn leven in Friesland. Descartes vestigde zich in Franeker op het Sjaerdemaslot. Naast Franeker verbleef hij ook enige tijd op de Camminghaburg te Leeuwarden. Zowel het Sjaerdemaslot als Camminghaburg waren eigendom van de Van Cammingha’s.

De keuze van Descartes voor de Van Cammingha’s was bewust en deels gedwongen. Descartes was als katholiek niet overal in de Republiek even welkom. Ondanks de godsdienstvrijheid in de Republiek, waren de katholieken vaak genoodzaakt ondergronds te gaan. De Van Cammingha’s bleven na de Reformatie het katholieke geloof trouw en boden daarom Descartes onderdak aan in hun staten. Hier vond hij de rust om zijn geloof veilig te kunnen uitoefenen en zich daarnaast bezig te kunnen houden met de wetenschap. Na twee jaar verliet hij Friesland om te gaan studeren in Leiden. Descartes overleed uiteindelijk in 1650 in Stockholm.

Van Descartes’ verblijf in Friesland waren weinig sporen terug te vinden. Het Sjaerdemaslot maakte plaats voor het kaatsveld van de PC en ook de Camminghaburg werd gesloopt. In 1811 werd de Universiteit van Franeker gesloten.

In een stukje Friesland aan de Boterhoek in Leeuwarden zijn nog wel sporen van René Descartes zichtbaar. Zo beschikt Tresoar over originele drukken uit 1642 van zijn werken, vertaalde werken uit 1657 en een ruime hoeveelheid literatuur over zijn werk.

Herkomst

Datering	1629
Collectie	“Album Academiae Franekerensis”, “Rector album”, register, waarin Lijsten van voor het eerst ingeschreven studenten, 1586-1685. Archief van de Senaat, Universiteit van Franeker (181;104).
Organisatie	Tresoar