Hoe een Fries jongetje raadsheer van Karel V werd
Dit portret is van de 58-jarige Viglius ab Aytta Zuichemus. Dit is de Latijnse naam voor de Fries Wigle van Aytta van Swichum.
Wigle werd in 1507 geboren op een boerderij in Barrahûs, dat ten noordwesten van Wirdum ligt. In het voorjaar van 1515 werd deze boerderij verwoest in de opnieuw opgelaaide strijd tussen Schieringers en Vetkopers. Viglius woonde op dat moment op de Ayttastins in Leeuwarden. Hij werd daar opgevoed bij zijn oom Bernard Bucho van Aytta, die jurist was aan het Hof van Friesland. Dat laatste heeft er waarschijnlijk voor gezorgd dat Wigle ook rechten ging studeren in Leuven. Zoals in die tijd gewoonte was bij geleerden, veranderde hij toen zijn naam in een Latijnse versie.
In 1542 werd Wigle door Karel V, de Spaanse landsheer van de Nederlanden, benoemd tot lid van de Geheime Raad in Brussel. Zeven jaar later was hij er de voorzitter van. In 1554 werd hij ook voorzitter van de Raad van State. Dat was heel uitzonderlijk, want Wigle was oorspronkelijk niet van adel, maar door Karel V in de adelstand verheven. En tot die tijd waren alle leden en voorzitters van traditionele hoge adel geweest.
Wigle en de Spaanse overheersing
Wigle was één van de belangrijkste juristen van zijn tijd en was de spin in het web van de Spaanse regering in de Nederlanden. Nadat Karel V opgevolgd werd door zijn zoon Filips II, werkte Wigle nauw samen met landvoogdes Margaretha van Parma. Wigle was een trouwe dienaar van de Habsburgers, maar hij was het niet altijd met hen eens. Zo was hij voor godsdienst tolerantie en tegen kettervervolgingen. Wigle pleitte voor redelijke argumenten om mensen tot andere gedachten te brengen. Ook had hij vooruitstrevende ideeën over het humanisme. En hij verzette zich tegen de invoering van de Tiende Penning.
In 1576 riep hij de Staten Generaal bijeen, wat tot de Pacificatie van Gent leidde. In deze overeenkomst besloten de 15 Spaanse Nederlanden om zich samen tegen Spanje te keren. De aanleiding was het onderdrukken van ketters door katholieken en het plan om rechtspraak en belasting te hervormen en te centraliseren.
Sporen van Wigle
- Het schilderij is eigendom van het Fries Museum, maar hangt voor onbepaalde tijd als bruikleen in de expositie Verhalen van Leeuwarden in het Historisch Centrum Leeuwarden. Wigle is afgebeeld als Kanselier van de Orde van het Gulden Vlies. Linksboven staat het ordeteken: een gouden ramsvacht met kop en poten, door een ring gehaald, hangend aan een gouden ketting.
- Wigle is in 1577 in Brussel overleden en zijn graf vind je in de Sint Baafs Kathedraal te Gent.
- Op de Turfmarkt in Leeuwarden is een standbeeld van Wigle. Het staat voor het gebouw dat De Kanselarij heet. Dat is in opdracht van Filips II gebouwd en diende als machtscentrum voor de Spaanse overheersing in Friesland.
- In Leeuwarden is een Ayttasteeg. Die dankt haar naam aan het feit dat het - voormalige - noordelijke hoekpand van deze steeg met de Weaze sinds de vroege 16e eeuw in het bezit van de Aytta's was. Wigle bracht hier zijn jeugd door, toen hij bij zijn oom woonde. Op de hoek van deze steeg hangt een schild met het familiewapen van Viglius en een afbeelding van de ketting van de Orde van het Gulden Vlies.
- In Swichum is de Ayttadyk, vernoemd naar de familie Aytta die in het dorp een state bezat.
Meer over Wigle?
Kijk op de Fryske Kanon bij het venster De Aytta's. Friezen in vorstendienst.
