Toen de Tweede Wereldoorlog begon, vielen de Duitse soldaten op 10 mei 1940 Nederland binnen. Friesland werd snel bezet, net als de rest van het land. In het begin waren er weinig gevechten in Friesland, behalve bij de Afsluitdijk, waar Nederlandse soldaten zich fel verzetten tijdens de slag om Kornwerderzand. Daarna was Friesland vooral bezet gebied.
In de eerste jaren van de oorlog bleef het relatief rustig in Friesland. Het dagelijks leven veranderde langzaam: er kwamen regels van de Duitse overheid, voedsel werd schaarser en steeds meer producten gingen “op de bon”. Toch bleven mensen proberen hun gewone leven te leiden.
Vanaf 1942 werden de maatregelen van de Duitsers strenger. Vooral Joodse bewoners werden opgepakt en weggevoerd. Ook moesten veel mannen gaan werken in Duitsland, maar velen doken onder op het platteland of bij boerenfamilies. Het Friese landschap, met zijn uitgestrekte weilanden en kleine dorpen, was geschikt om onderduikers te verbergen.
Het verzet groeide na de meistaking van 1943. Deze grote staking begon omdat de Duitsers eisten dat oud-militairen zich zouden melden om in Duitsland te werken. In Friesland deden veel bedrijven mee met de staking, en de Duitsers reageerden hard. Door deze gebeurtenissen kozen steeds meer mensen ervoor in verzet te komen. Verzetsgroepen, zoals de Landelijke Knokploegen en de LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers), werden actief in het stelen van bonkaarten, het vervalsen van persoonsbewijzen, het helpen van onderduikers en het plegen van sabotage.
Ook vonden er in Friesland gevechten in de lucht plaats. Omdat de provincie op de route lag van bommenwerpers naar Duitsland, werden er boven Friesland luchtgevechten uitgevochten tussen Duitse en geallieerde vliegtuigen. In vijf jaar tijd stortten ongeveer 400 geallieerde vliegtuigen neer in Friesland of het IJsselmeer.
In 1944 werd het verzet beter georganiseerd. De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten kwamen onder leiding van Prins Bernhard en gingen samenwerken om de geallieerden te helpen bij de bevrijding.
De bevrijding van Friesland begon in april 1945. Canadese soldaten trokken op naar het noorden en op 15 april werd Leeuwarden bevrijd. Makkum was het laatste dorp op het vaste land dat werd bevrijd op 18 april 1945. De Waddeneilanden bleven daarna nog een paar weken bezet.
Tijdens en na de oorlog waren er slachtoffers onder Joodse inwoners, onderduikers, verzetsmensen en burgers. Toch stonden de Friezen bekend om hun saamhorigheid en hulp aan mensen in nood.
De Tweede Wereldoorlog was in Friesland een tijd van onzekerheid, verzet, angst, maar ook van hoop en samenwerking voor vrijheid.
